کتاب تئوری موسیقی ABRSM

متن زیر ترجمه‌ای از قسمت اول کتاب The AB guide to music theory نوشته‌ی Eric Taylor می‌باشد. این کتاب تئوری موسیقی توسط موسسه‌ی  ABRSM انتشار پیدا کرده است که توسط BMAcademia به فارسی ترجمه شد است. تئوری موسیقی از مهمترین ارکان یادگیری موسیقی می‌باشد، شما چه در نقش نوازنده،‌ خواننده، حتی کسی که به موسیقی صرفا گوش می‌دهد باشید، نیاز به دانستن حتی مقدار کم از زبان موسیقی معمولا احساس می‌شود، تئوری موسیقی این نیاز را رفع می‌کند.  هدف از ترجمه‌ی این متن در دسترس قرار دادن متون آکادمیک در سطح دانش امروز می‌باشد. امیدواریم هنرجویان با مطالعه‌ی این متون تشویق به خواندن و شرکت در دوره‌های مربوط به تئوری موسیقی بر مبنای ABRSM شوند.

 

کتاب تئوری موسیقی ABRSM بخش 1 فصل1 مبانی ریتم و کشش

1/1 تئوری موسیقی- ارزش‌های زمانی(کشش‌ها)

   هنگامی که سربازان، پشت یک گروه، رژه نظامی انجام می‌دهند، گام‌های آنها، کاملاً منظم و متعادل است. موسیقی به حفظ هماهنگی میان آنها کمک می‌کند: در حقیقت، همراه با هر گام، ضربه‌ی محکم به طبل زده می‌شود. گفته می‌شود که این موسیقی، پالس یا نبض ثابتی دارد و سربازان همگام با موسیقی رژه می‌روند.

  علامتی که معمولاً برای یک تک ضرب استفاده می‌شود، ♩ است و نت سیاه (Crotchet) نامیده می‌شود. بنابراین صدای منظم پای سربازان- چپ، راست، چپ، راست- را می توان با نمادهای موسیقی به این صورت  ♩♩♩♩ نشان داد. 

اگر با هر گام، یک ضربه‌ی محکم به طبل زده شود، صدای آن به همین ترتیب نوشته می‌شود  - ♩♩♩♩. اما اگر با هر بار برداشتن گام دوم، به طبل ضربه زده شود (مثلاً با هر بار پای چپ)، به یک علامت متفاوت نیاز خواهد بود. علامت مورد استفاده در این موارد،  است و نت سفید (Minim) نامیده می شود. علامت قدم‌های سربازان (نت سیاه) و ضربه محکم به طبل (نت سفید)  را می‌توان در کنار یکدیگر قرار داد-

قطعاً یک نت سفید(Minim)، به اندازه ی دو نت سیاه(Crotchet) طول می کشد.

ممکن است ضربه‌ی آهسته به طبل، با ضربات بیشتر به طبل اجرا شود: مثلاً دو ضربه‌ی برابر برای هر گام. در این موارد، هر ضربه، با علامتی به نام چنگ (quaver) نشان داده می‌شود،  ،   و گام‌ها، ضربات محکم و ضربات آهسته را می‌توان در کنار هم قرار داد بنابراین- 

بنابراین، نت سفید را می توان به دو نت سیاه یا چهار چنگ تقسیم کرد.

  صداهای کوتاهتر و بلندتر را نیز می توان نوشت. یک نت گرد،  ، طولی دوبرابر یک نت سفید دارد اما یک نت دولا چنگ،  ، تنها طولی به اندازه‌‌ی نیم چنگ دارد. 

این گونه علامت‌هایی که برای نشان دادن اصوات موسیقیایی استفاده می‌شوند، نت نامیده می‌شوند. طرح یک نت، ارزش آن- طول زمان آن- را نشان می دهد. بنابراین نت گرد، نت سفید و غیره را می توان با ارزش زمانی یا ارزش نتی تشریح کرد.

  عبارت های دولاچنگ، نت سفید و نت سیاه و غیره، عباراتی هستند که معمولاً در بریتانیا و سایر کشورهای انگلیسی زبان استفاده می شوند. اما در سایر کشورها، مثل ایالات متحده امریکا، عبارات زیر ترجیح داده می شود:نت کامل، نیم، یک چهارم، یک هشتم، و یک شانزدهم نت. با این جدول به سادگی می توان دریافت که چرا هر خط از جدول دقیقاً زمان یکسانی به طول می انجامد.

همانطور که عبارت نت گرد نشان می‌دهد، صدایی با طول دوبرابر وجود دارد که Breve نامیده می شود و با  نشان داده می شود هر چند شکل قدیمی تری نیز دارد. اگرچه امروزه به ندرت از breve  استفاده می‌شود، نت‌های بسیار کوتاه، رایج‌ترند. نتی با طول نصف یک  دولاچنگ، سه لاچنگ  است که طول آن به اندازه‌ی یک سی و دوم نت گرد است.

نت‌های کوتاه‌تری را نیز می‌توان یافت مثل چهارلا چنگ یا نت یک شصت و چهارم.

دو یا چند چنگ یا نت کوتاه را می‌توان به هم متصل کرد-

گروه‌‌های ترکیبی را نیز می‌توان به این صورت هم متصل کرد-

(در بخش 5.1 درباره‌ی این گروه‌بندی توضیحات بیشتری داده خواهد شد).

نام بخش‌های مختلف علامت‌ها یا نت‌های نوشتاری به صورت زیر است:

یک چنگ تشکیل شده است از: سرنت، پایه، پرچم

♫ تشکیل شده است از: سرها‌ی‌نت، پایه، beam

چند نت که با beam به هم چسبیده اند، Beam شده به هم یا چسبیده به هم گفته می شود. 

 همانطور که در فصل دو توضیح داده خواهد شد، یک ساقه می‌تواند بالا یا پایین سر نت قرار گیرد.

اما توجه داشته باشید که دنباله همیشه در سمت راست قرار می‌گیرد. این شیوه، در موسیقی نوشتاری امروزی رایج است. با این حال، آهنگسازان گاه دنباله پایین را در سمت راست قرار می دهند. زیرا این گونه نوشتن ساده تر است؛

اما نوشتن به شکل زیر هرگز مورد تشویق نبوده و هیچ کس نباید این گونه بنویسد: 

دسترسی و شرکت در آزمون تئوری موسیقی ABRSM از آگوست 2021، همه هنرجویان می‌توانند به امتحانات تئوری موسیقی آنلاین دسترسی خواهند داشت. پس از رزرو آزمون، همه داوطلبان باید ثبت نام کنند و پس از آن زمان امتحان تئوری موسیقی و لینک آن برایشان فرستاده می‌شود.

(برای ثبت نام کلاس های تئوری موسیقی بر مبنای گرید های ABRSM از این لینک اقدام کنید.)

 

1.2. تئوری موسیقی- میزان Time signatures

صدای پای رژه‌ی سربازان نمونه‌ای از توالی ضربه‌های برابر است. اگرچه این ضربه‌ها همه، زمان برابر دارند، معمولا به صورت گروهی در نظر گرفته می‌شوند که برخی از ضربات در آن قوی‌تر از سایر ضربات هستند. برای مثال، رژه‌ی گام‌‌ها، طبیعتاً گروه‌های دو ضربه‌ای را تشکیل می‌دهند.

چپ راست، چپ راست.

در نمادهای موسیقی، این گروه با خطوط عمودی به نام  خط میزان (bar-line)، تفکیک می شوند.

♩♩|♩♩|♩♩|

گروهی با این شکل، میزان(bar) نامیده می شود ( یا در برخی کشورها: measure).

در آغاز یک قطعه ی موسیقی علامتی وجود دارد به نام time signature که در ایران به نام کسر میزان مصطلح شده است. این علامت زمانی برای رژه‌ی قدم‌ها، ۲/۴ خواهد بود. به این معنا که دو نت سیاه در هر میزان وجود دارد- یا نت‌هایی که طول آنها با هم به اندازه‌ی دو نت سیاه است.

  

اگر علامت زمان ۳/۴ باشد، به این معناست که سه نت سیاه (یا معادل آن) در هر میزان وجود دارد-

  

توجه کنید: عدد بالایی در (time signeture) یا به اصطلاح کسر میزان نشان‌دهنده‌ی تعداد ضرب‌های کسر میزان می‌باشد. مثلا در یک میزان سه چهار، عدد بالایی ۳ است و نشان دهنده‌ی اینکه میزان سه ضربی است، می‌باشد.  عدد پایین در (time signeture)، نوع ضرب را مشخص می‌کند. مثلا اگر عدد بالا سه باشد به این معنی است که قطعه سه ضربی است، ولی هر ضرب مساوی با چیست؟ جواب در عدد پایینی می‌باشد، اگر عدد پاینی ۴ باشد یعنی قطعه هر ضربش مساوی با یک سیاه است. پس کسر‌میزانی که عدد بالایی ۳ و عدد پایینی ۴ است یعنی قطعه سه ضربی است و هر ضرب معادل یک سیاه می‌باشد.

عدد پایینی کسر میزان، نشان می‌دهد که نوع نتی که برای نمایش ضربه به کار گرفته شده چیست.

اگر رقم پایین 4 باشد، هر ضرب برابر با نت سیاه است؛ اگر 2 باشد، نت سفید؛ اگر 8 باشد، با چنگ نشان داده می شوند ( در اینجا بهتر است واژه های جایگزین برای نت سفید، نت سیاه و غیره را به خاطر داشته باشید: نیم نت، یک چهارم نت و غیره). بنابراین علامت زمانی ۳/۸  به این معناست که در هر میزان سه ضرب وجود دارد و ضرب‌ها با چنگ نوشته می‌شوند.

 

در اینجا برخی از نشانه‌های دیگر ارائه می‌شود:

    

      

                     

با یاد داشته‌ باشید ضرب اول میزان، قوی‌ترین ضرب است.

نه به این معنا که ضرب اول در اجرا، باید محکم زده شود. و همانطور که در بخش 6.3 خواهید دید، به این معنا هم نیست که آهنگ‌سازان هرگز از الگوهای اصلی ضرب‌های قوی و ضعیف در یک قطعه خارج نمی‌شوند.

  در عمل، معمولا تصور ‌می‌شود ضربات در دسته‌های دو یا سه تایی گروه‌بندی می‌شوند. در نتیجه از نظر قوی و ضعیف بودن یک میزان چهار‌تایی، به دو گروه دو‌تایی تقسیم می‌شود.

اگرچه ضرب سوم نسبتا قدرت کمتری نسبت به ضرب اول دارد. به شکل مشابه میزان پنج ضربی معمولا به صورت 3+2 یا 2+3 شنیده می‌شود. تمایل به تنظیم ضرب‌های یکسان با الگوی ضرب‌های قوی و ضعیف نیز در زیرمجموعه‌ی ضرب‌ها ادامه می‌یابد. برای مثال، در میزان   ♫♫ ۲/۴ چنگ‌‌های دوم و چهارم ضعیف‌تر از چنگ‌های اول و سوم احساس می‌شوند. 

کسر میزان(time signeture) همیشه با ارقام نوشته نمی‌شوند: این علائم، به شکل رسمی با نمادهایی مثل دایره و نیم دایره که گاه با یک خط عمودی قطع می‌شوند، نشان داده می‌شوند. اغلب این نمادها، در اوایل قرن 17 از میان رفته‌آند اما دو نماد البته با تغییر شکل تا قرن 20 حفظ شده است:   

 دقیقا معنای مشابه 4/4  دارد. همچنین،  امروزه معنای مشابه 2/2  دارد که اغلب دو ضربی نامیده می‌شود.

 

اگر (time signeture) (۲/۴، ۳/۸  و غیره) یک قطعه، در کل اثر، بدون تغییر بماند، کسر میزان، تنها در آغاز نوشته می‌شود. اما کسر میزان ممکن است در طول یک قطعه حتی از یک میزان به میزان دیگر تغییر یابد و این تغییر باید با علامت زمانی جدید نشان داده شود. بنابراین تا پایان قطعه یا تا وقتی علامت زمانی دیگر پدیدار شود، این کار اجباری است، مثلا:

در پایان یک قطعه موسیقی، دوبل خط میزان، کشیده می‌شود، که در آن یک خط ضخیم و در ادامه خط نازک می آید:

دونوار خط ظریف برای نشان دادن انتهای بخش اصلی یک قطعه به کار می رود.

چگونه می‌توان تئوری موسیقی را به زبان ساده، قدم به قدم و با استاندارد بین‌المللی آموخت؟

  1.3. تئوری موسیقی- سرعت Tempo

کسر میزان یا همان time signature، تعداد ضربات موجود در هر میزان و نوع هر ضرب، نت‌های (نت سیاه، نت سفید و غیره) مورد استفاده در اجرای ضرب را نشان می‌دهد. آنچه که کسر میزان نشان نمی‌دهد، میزان سرعت قطعه است. قطعه ای در ۲/۲ یا ۴/۴ می‌تواند یک مارش (رژه) باشد: اما این قطعه، رژه‌ی سریع است یا مارشی جهت تدفین مردگان؟ به سرعت ضربات،  تمپو گفته می شود: گفته می شود یک رژه ی تدفینی، برای مثال، در تمپو آهسته است.

  عباراتی مثل تمپو آهسته و تمپو سریع، تا حدی مبهم هستند اما آهنگسازان می‌توانند دقیقاً سرعتی که می‌خواهند را نشان دهند. برای انجام این کار، آهنگسازان از ابزاری به نام مترونوم استفاده می‌کنند (به نام شخصی که اختراعش را در سال 1815 ثبت کرد). این ابزار، صدای تیک تاکی ثابتی ایجاد می‌کند- مثل ساعت- البته این ابزار امکان تنظیم تیک تاک ها را با هر سرعتی که شخص بخواهد، دارد. (انواع دیگری از این ابزار نیز قابل استفاده است مثل نسخه‌های الکترونیکی با چراغ چشمک زن) مترونوم می‌تواند مجموعه‌ای از تیک تاک‌ها (یا فلش‌ها) با تعداد ضربه‌ی معین در دقیقه باشد و این تعداد را می‌توان در شروع موسیقی نشان داد، بنابراین ♩=60 یا MM. ♩= 60، (M.M مخفف مترونوم مالزل است). به این معنا که 60 ضربه‌ی نت سیاه در دقیقه وجود دارد (یعنی یک ضربه در یک ثانیه، که می‌توان به سادگی با ساعت یا ساعت مچی آن را بررسی کرد). به همین ترتیب، چنگ مساوی با ۴۸ به معنای 48 ضربه چنگ در دقیقه می‌باشد. همچنین سفید مساوی با ۱۰۰ به معنای 100 ضرب نت سفید در دقیقه و مانند آن است. بنابراین دو مثال زیر صداهای کاملا ً مشابه و مدت زمان برابر خواهند داشت:

پیش از اختراع مترونوم، آهنگسازان تنها می‌توانستند سرعتی که در نظر دارند به شکل تقریبی با نوشتن عبارت‌هایی مثل آهسته، متوسط یا سریع نشان دهند. حتی امروزه بسیاری، ترجیح می‌دهند که به جای بیان دقیق سرعت به وسیله‌ی ارقام مترونوم (یا نشانه‌های مترونوم به صورتی که معمولا بیان می‌شود) از واژگان استفاده کنند. در روزگار گذشته، این واژه‌ها عموما- و امروزه نیز اغلب- به جای هر زبانی، به زبان ایتالیایی نوشته می‌شود. رایج‌ترین عبارات خارجی در "فرهنگ واژگان خارجی جهت اجرا" فهرست شده است. در بخش 10.1 به تفصیل درباره‌ی تمپو سخن گفته خواهد شد.

برای ثبت نام در دوره‌ی آموزشی تئوری موسیقی بر اساس کتاب های ABRSM می‌توانید از طریق این لینک اقدام کنید. 

باروک آکادمیا

---

ترجمه از BMAcademia، از کتاب تئوری موسیقی نوشته‌ی Eric Taylor، The AB Guide to Music Theory, ABRSM