سولفژ چیست؟

آیا تا به حال پیش آمده است که قصد یادآوری آهنگ یا ملودی داشته باشید اما هرچقدر که فکر کنید نمی‌توانید نوای آن ملودی را در ذهن خود به وجود آورید یا آهنگی را برای خودتان زمزمه کنید و در قطعه‌های خاصی از آن فراموشی به سراغ شما بیاید. سولفژ دقیقا برای به یاد آوردن این ملودی‌ها و قطعه‌ها به وجود امده است. به کمک سولفژ موزیسین‌ها ملودی و قطعه‌ی خاص خود را تبدیل به نوشتار می‌کنند. موزیسین‌ها با خواندن این نوشتار‌ها ملودی را متوجه می‌شوند و می‌توانند آن را بنوازند. وقتی ملودی تبدیل به نوشتار شود هر فردی که از علم موسیقی آگاه است، می‌تواند از روی آن بنوازد.

پیشینه‌ی سولفژ

این سیستم هزار سال قبل از سیستم نت‌خوانی امروزی بنیان‌گذاری شده است. این سیستم توسط یک راهب ایتالیایی به نام Guido d Azero تهیه و تدوین شده است. او سعی کرد نت‌های موسیقی را با کلمات لاتین علامت‌‌گذاری کند و سیستم خود را برای خواندن و نوشتن ملودی‌ها ایجاد کند. این سیستم اولین سیستم برای خواندن و نوشتن نت‌های موسیقی و تشکیل یک ملودی بود.

معنای سولفژ

تلفظ صحیح آن سلفا یا سلفژیو است. سولفژ در واقع قوانین و اصولی را برای ملودی‌‌ها ارائه می‌دهد تا برای موزیسین‌ها قابل فهم و شناسایی باشد. سولفژ یک سیستم بسیار عالی برای یادگیری معماری ساختار موسیقی است. تعریف‌های زیادی را می‌توان برای سولفژ ارائه داد. یکی دیگر از تعریف‌هایی که در این زمینه متخصصان ارائه می‌دهند این است که : "سولفژ روشی برای نام‌‌گذاری بسامد صداهاست. در واقع زبان نوشتار موسیقی است." 

عده‌ای بر این باورند که سولفژ سیستمی است که فقط برای گام‌های ماژور به کار می‌آید اما این باور اشتباه است. با اندکی تغییر می‌توانید گام‌های سنتی و مینور را بازخوانی کنید.

چرا یادگیری سولفژ مهم است؟

سولفژ فقط برای خواندن و فهمیدن قطعه‌های موسیقی نیست. از سولفژ در خوانندگی، ترانه‌سرایی و تئوری موسیقی به عنوان یک ابزار ارزشمند استفاده می‌شود. یک موزیسین حرفه‌ای باید به علم سولفژ آگاهی کامل داشته باشد. سیستم سولفژ مربوط به مباحث تئوری موسیقی می‌شود و زیرمجموعه آن است.

از مهم‌ترین فوایدی که با یادگیری سولفژ عاید شما می‌شود می‌توان به بهتر شدن مهارت خواندن نت‌ها و بازخوانی آنها اشاره کرد. با استفاده از این سیستم می‌توانید اهنگ و ملودی که روی برگه برای شما نوشته‌اند را در ذهنتان تبدیل به موسیقی کنید، بدون این که آهنگی برایتان پخش شود. این کار نیاز به تمرین و زمان فراوان دارد به طوری که خیلی از افراد دست از یادگیری سولفژ می‌کشند اما این مهارت دست نیافتنی نیست. تمام موسیقیدان‌های بزرگ این مهارت را دارند.

نکته‌ی مثبت دیگر برای یادگیری سولفژ این است که هر موقع موسیقی، ملودی یا قطعه را در ذهن خود ساختید، برای عدم فراموشی آن می‌توانید قطعه یا ملودی را روی برگه کاغذی که دارای 5 خط حامل است مکتوب کنید. تمام ملودی‌ها به این صورت نوشته شده‌اند. ملودی به ذهن اکثر موسیقیدان‌ها کاملا اتفاقی سرازیر می‌شود. موسیقیدان‌ها گفته‌اند که با دیدن صحنه یا شنیدن صدای خاصی اقدام به ساخت ملودی معروف خود کرده‌اند. اگر سیستم سولفژ برای آن‌ها وجود نداشت، حتما روز بعد آن ملودی فراموش شده بود. به این عمل در موسیقی transcribe می‌گویند. به تعریفی ساده‌تر و روان‌تر می‌توان transcribe کردن را تنظیم یک قطعه موسیقی از حالت آوازی به سازی یا برعکس نامید.

از طرف دیگر با ملودی می‌توانید تغییرات مورد نظر خود را روی ملودی‌های دیگر ایجاد کنید و نهایتا ملودی را برای خود شخصی سازی کنید. برای ارتقا و پیشرفت یک ملودی می‌توانید از سولفژ استفاده نمایید.

نکاتی برای یادگیری سولفژ

سولفژ مبحث بسیار سخت و پیچیده تئوری موسیقی محسوب می‌شود. برای یادگیری آن باید حوصله و صبر و تلاش زیادی خرج کنید. می‌توانید برای جذاب‌تر شدن این علم، از ملودی‌ها و آهنگ‌های محبوب خودتان شروع کنید و انها را روی دفتر 5 خط حامل مکتوب کنید.

تمرین ذهنی سولفژ

سعی کنید که بدون استفاده از سولفژ آواز‌ها را بخوانید. این تمرین توسط متخصصان توصیه شده است و ذهن مخاطب را آماده می‌کند برای خلاقیت و خلق ملودی و آهنگ. از دیگر تمارین توصیه شده توسط موسیقیدان‌‌ها پیدا کردن و فهمیدن روابط بین نت‌ها بدون استفاده از سولفژ می‌باشد. این مهارتی است که حتی موسیقیدان‌های بزرگ هم به دنبال کسب آن هستند پس شما از همین ابتدای کار شروع به یادگیری آن کنید.

برای یادگیری سولفژ بهتر است که با تقسیمات صدای انسان آشنایی کامل داشته باشید. این تقسیم‌بندی توسط موسیقیدان‌ها صورت گرفته است و در همه جای دنیا اعتبار دارد و بین المللی است.

سوپرانو : به صدای زیر زنانه سوپرانو می گویند.

متسو سوپرانو : صدای متوسط زنانه را متسو سوپرانو می نامند.

کنترالتو : صدای بم زنانه را کنترالتو می شناسند.

تنور : صدای زیر مردانه به تنور معروف است

باریتون : صدای بم یا صدای متوسط مردانه را با نام باریتون تقسیم بندی کرده اند

باس : صدای بم مردانه است

در علم سولفژ چه مواردی را یاد می گیریم؟

نت خوانی: با یادگیری این مبحث ، هنرجو می تواند نت ها را شناسایی و بررسی نماید.

ریتم خوانی: با یادگیری این مبحث ، هنرجو می تواند الگو های تکراری در طول یک قطعه یا ملودی را بخواند و بررسی کند.

صدا خوانی یا کانتاتی: کانتاتی یعنی خواندن صدا و فرکانس نت به صورت کاملا صحیح و دقیق. هنرجو می تواند با تسلط کامل به این درس تمامی نت ها را به صورت دقیق بخواند.از تمرین های معروف این درس می توان به همخوانی کردن فرد با نت های پیانو اشاره کرد. در این تمرین ، نوازنده یک نت ساز را می نوازد و هنرجو باید نزدیک ترین صدا به آن را با استفاده از صدای حنجره خود ایجاد کند.

وزن خوانی یا پارلاتی: هنرجو در این درس می آموزد که الگوریتم های ریتمی و وزن های صداهای اطراف خود را تشخیص دهد. این اصولی ترین بخش در آموزش سولفژ است. پارلاتی به وزن خوانی یا خواندن کشش نت ها نیز معروف است.

دیکته موسیقی ریتمیک: کاملا از اسم آن پیداست ، استاد مثل یک معلم کلاس اول ابتدایی به هنرجویان خود دیکته می گوید و هنرجو باید همگام با صدای استاد آن را مکتوب کند. این کار به مانند نوشتن در اول ابتدایی بسیار سخت و طاقت فرساست.نیاز به تمرین و ممارست از سمت هنرجو دارد.

دیکته موسیقی ملودیک: این نیز نوعی دیگر از دیکته ای است که در تمرین سولفژ استفاده می شود. در این تمرین استاد ملودی را می نوازد و در هنگام نواختن هنرجو باید بتواند ملودی را روی دفتر 5 خط حامل مکتوب کند.

آموزش و یادگیری سولفژ برای چه کسانی مفید است؟

همان طور که قبلا گفته شد مبحث سولفژ و یادگیری آن جزو مباحث تئوری موسیقی به حساب می آیند. از این رو بسیاری از هنرجویان ارزش آن را کم می دانند اما حقیقت این است که تمامی موسیقی دان ها و نوازندگان و خوانندگان معروف تا موقعی که این مبحث را به صورت حرفه ای یاد نگرفته باشند ، توانایی پیشرفت ندارند. بنابراین در تمام کلاس های موسیقی و خوانندگی و نوازندگی مبحث یادگیری سولفژ به عنوان مباحث اولیه تدریس می شود.فراموش نکنید که سولفژ الفبای موسیقی است و بدون آن نمی توانید در زمینه موسیقی پیشرفت کنید. در بعضی از موسسات و آموزشگاه های موسیقی مبحث سولفژ به قدری مهم است که کلاس جداگانه برای آن وجود دارد و تا تاییدیه استاد راجع به هنرجو در این زمینه صورت نگیرد ، هنرجو حق رفتن به کلاس های بالاتر را ندارد.

تفاوت صداسازی و سولفژ

صداسازی مربوط به پرورش صدا و حنجره است. در این مبحث هنرجو هر آنچه که برای پرورش صدای خود نیاز دارد را می آموزد مثل تکنیک های مختلف آوار ، استفاده از نت های موسیقی در آواز و روش های خواندن نت ها.در کلاس های صداسازی به محدوده مختلف صدایی و نحوه اجرای آن پرداخته می شود. این مبحث کاملا مربوط به آواز و صدای فرد بوده و همچنین با تکنیک هایی که هنرجو اموزش می بیند می تواند بهترین و رسا ترین صدای خود را ایجاد کند. از دیگر مزایای کلاس های صداسازی می توان به تقویت اوج و نت های بم صدا اشاره کرد. همین تمرین باعث می شود که فشار اضافی از حنجره فرد برداشته شود. و اما سولفژ: سولفژ هیچ ربطی به تقویت صدا و حنجره هنرجو ندارد. در واقع هدف از برگزاری کلاس سولفژ یاد دادن علم و تکنیکی است که به کمک آن هنرجو می تواند نت های موسیقی را بشناسند ، بخواند و بنویسد.

سولفژ، تهیه شده توسط کاربر